انواع لجستیک و تاریخچه آن

شاید شما هم در دنیای کسب و کار یا هنگام شنیدن اخبار و اطلاعات، واژه لجستیک به گوشتان خورده باشد اما نمی‌دانید به چه معناست. ما در این مطلب شما را با انواع لجستیک و تاریخچه آن آشنا می‌کنیم. با ما همراه باشید.

لجستیک به چه معناست؟

لجستیک (Logistics)در واقع هنر مدیریت و علم به دست آوردن تولید، جمع آوری، توزیع محصول و منابع در مکان مناسب و در مقدار مناسب از نقطه مبدا به مقصد است. به عبارتی، لجستیک به‌معنای یکپارچه‌سازی، حمل و نقل کالا، انبارداری، جابه‌جایی کالا و بسته‌بندی و در بعضی از موارد شامل امنیت نیز می‌شود.
در حقیقت لجستیک به عنوان بخشی از زنجیره تأمین، وظیفه حمل یک مرسوله و رساندن آن به دست گیرنده نهایی و وظیفه تسهیل ارتباطات را برعهده دارد.

تاریخچه لجستیک

با مرور گذشته هم می‌توان ردپای لجستیک و پیدایش آن را در زندگی بشر دید. به‌عنوان مثال با اختراع چرخ انسان توانست مایحتاج زندگی‌اش را راحت‌تر حمل کند و در ادامه نیز با ساخت کشتی‌ها با حمل و نقل از طریق دریا آشنا شد. به مرور و با کمک صنعت کشتی سازی تجارت میان تمدن‌ها و کشورهای مختلف رونق زیادی گرفت.
پیدایش واژه لجستیک را می‌توان به امپراطوری‌های رم و یونان باستان مرتبط دانست. در آن زمان به سربازهایی که وظیفه حمل و جابجایی ادوات جنگی، مهمات و دیگر منابع را بر عهده داشتند «لجستیکا» گفته می‌شد و به دلیل نقش مهم و اساسی که در جابجایی منابع و مهمات جنگی در موفقیت نظامی کشورها داشتند، مأموریت مهمی به این سربازان محول گشته‌ بود.

لجستیک در دوران جنگ جهانی دوم

سپس بین سال‌های 1939 تا 1945 میلادی زمانی که جهان درگیر نبردهای عظیم جنگ جهانی، نقطه عطفی در تاریخچه لجستیک به وجود آمد. در آن دوره ارتش متفقین با بهره‌گیری از یک سیستم لجستیک هوشمندانه، توانست ضربات مهلکی را به ارتش آلمان وارد کند. متفقین با استراتژی لجستیک توانستند منابع و ذخایر درست را در زمان درست به مکان درست منتقل کنند که در نتیجه متحدین در نبردهای مختلفی از ضعف لجستیکی ضربه خوردند و شکست خوردند.

اوضاع انواع لجستیک در دنیای امروز

لجستیک نیز مانند صنایع دیگر پس از انقلاب صنعتی و فروکش‌کردن آثار جنگ جهانی دوم، در ساختار و شاکله خود دچار تغییرات بنیادی شد و از یک مفهوم نظامی به راه حلی مفید در دنیای تجارت و بازرگانی تبدیل شد. از آنجایی که در ابتدا در کشورهای توسعه‌یافته چون کسب و کارهای B2B و B2C نیاز به ارسال محصولات خود برای مشتریان بودند کم کم سیستم‌های حمل و نقل درون‌شهری نیز بین مردم جا افتاد و لجستیک توانست بخش مهمی از زندگی روزمره افراد شود.

انواع لجستیک

بر مبنای خدماتی که لجستیک به مشتریان ارایه می‌کند، انواع لجستیک برای آن وجود دارد که در ادامه مطلب به آن‌ها می‌پردازیم.

لجستیک معکوس (Reverse Logistics)

لجستیک معکوس به معنای بازگشت کالا از مقصد به انبار یا نقطه مبدأ می‌باشد. به بیانی دیگر لجستیک معکوس فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا و کنترل جابجایی کالا از گیرنده به فرستنده است.

لجستیک سبز (Green Logistics)

لجستیک سبز به معنای تلاش‌هایی است در جهت کاهش اثرات محیط زیستی فرآیند‌های حمل و نقل انجام می‌گیرد. مواردی مانند عدم استفاده از وسایل نقلیه دودزا، بهینه‌سازی راه‌ها و استفاده بیشتر از حمل و نقل هوایی.

لجستیک اضطراری (Emergency Logistics)

اگر یک زمان در فرآیند تولید کالا به هر دلیلی تأخیری رخ دهد یا یک حادثه طبیعی اتفاق بیفتد، لازم است تا سیستم با سرعت بیشتری کالا را به جریان درآورد. در این چرخه عوامل دیگری مانند دولت‌ها و سازمان‌های بشردوستانه با ظرفیت خود به کمک کمپانی‌های حمل و نقل می‌آیند تا به عملیات حمل و نقل کالا سرعت ببخشند.

لجستیک تولید (Production Logistics)

لجستیک تولید مهم‌ترین هدف این است که هر یک از دستگاه‌ها در زمان مناسب محصول مناسب را با کیفیت مناسب دریافت کنند. در نتیجه بهره‌وری سیستم بالا رفته و می‌توان در زمان کمتر تعداد محصول بیشتری تولید نمود.

لجستیک کسب و کار (Business Logistics)

لجستیک کسب و کارها به معنای رساندن کالای درست، در زمان، مکان درست به تعداد درست، با قیمت درست و به مشتری درست می‌باشد. این مفهوم زمانی معنا می‌یابد که مشتری کالایی را از یک فروشگاه (چه سنتی چه آنلاین و با هر دسته بندی کالایی) خرید می‌کند.

لجستیک توزیع (Distribution Logistics)

لجستیک توزیع برای زمانی است که تولید به پایان می‌رسد و سفارش از سمت مشتری ثبت می‌شود، عملیات پردازش در انبار و تحویل مرسوله به مشتری آغاز می‌شود.

لجستیک نظامی (Military Logistics)

لجستیک نظامی در طول تاریخ برای نظامیان کشورها از اهمیت زیادی برخوردار بوده ‌است. افسران نظامی فرآیند‌های تأمین را از طریق لجستیک مدیریت می‌کنند تا منابع و تسهیلات به محل مورد نظر جابجا شوند و بهترین بازدهی و عملکرد در عملیات نظامی به وجود آید.

سخن پایانی

همانطور که گفتیم تاریخچه لجستیک با تاریخچه عمر بشریت برابری می‌کند. اما درخصوص بحث حمل و نقل در زمینه تجاری، از قرن ۱۴ و ۱۵ به بعد با استفاده از بارنامه‌، حمل و نقل از شکل سنتی خود خارج شد و دیگر لازم نبود بازرگانان خودشان هم برای ارسال محموله‌ها به مقصد بروند و به این ترتیب کار حمل محموله به اشخاص متخصص در زمینه حمل و نقل واگذار شد. در اواخر قرن نوزدهم ظرفیت‌های دیگر حمل و نقل نمایان شد و آن هم شروع و گسترش مبحث لجستیک بود.

لجستیک بر اساس علوم نظامی بود تا با خلق تخصص‌های غیر رزمی برای افرادی که در جنگ شرکت نداشتند کمک کند که نیروهای جنگی با سرعت و انرژی بیشتری در وظیفه اصلی شان که مبارزه بوده شرکت نمایند و گروه سوم که همان سیستم لجستیک بوده به آن‌ها یاری می‌کند تا سرعت، توان و بهره‌وری در کارهای غیر نظامی که باعث کمک به ارتش می‌شود، افزایش یابد.

به همین خاطر، هدف اولیه لجستیک در علوم بازرگانی هم سرویس‌دهی و رضایت مندی بیشتر مشتریان است. این فرآیند با نظارت بر امر تولید و توزیع از ابتدای تولید منابع و کالا شروع می‌شود و در جایی که خدمات به دست مشتری برسد خاتمه می‌یابد. لجستیک با ایجاد فرایندها، کاری می‌کند که قیمت تمام شده خدمات یا کالا کاهش پیدا کند و بیشترین سطح تاثیرگذاری را بر مشتری داشته باشد به همین خاطر هزینه‌های لجستیکی در افزایش و کاهش قیمت تمام شده تاثیر دارد.